Լուսանկարվելով մահվան հետ. «100 լուսանկարչական պատմություններ Հայոց ցեղասպանության մասին» հատուկ գրքից

Լուսանկարում Օսմանյան կայսրության տարածքում Առաջին աշխարհամարտի տարիներին ծառայություն անցկացրած գերմանացի զինվորականներ են, ովքեր լուսանկարվել են Հեքիմխանի մոտ գազանաբար սպանված հայերի ոսկորների հետ: Հայտնի է նաև լուսանկարն անելու օրը` 1918 թվականի նոյեմբերի 18: Լուսանկարի նեգատիվը գերմանացի զինվորականները տվել էին հայազգի լուսանկարիչ Ցոլակ Դիլդիլյանին` երևակելու համար: Այս լուսանկարը և նրա նեգատիվը հետաքրքիր պատմություն ունեն. Առերես իսլամ ընդունած հայ լուսանկարիչ Ցոլակ Դիլդիլյանն այս լուսանկարը երևակելուց և գերմանացիներին տրամադրելուց հետո որոշում է որպես հուշ պահել նեգատիվը` ենթադրելով, որ այդ լուսանկարում եղած մասունքները կարող են 1915 թ. կեսերին այդ նույն վայրում սպանված նաև իր ազգականների ոսկորները լինել: Գերմանացիները երևի տվել էին իրենց համաձայնությունը, քանի որ դրա գաղտնիության պահպանումն այլևս կարևոր չէր. պատերազմն արդեն ավարտվել էր, իսկ Գերմանիան և նրա դաշնակից Օսմանյան կայսրությունը պարտություն էին կրել Առաջին աշխարհամարտում: Գերմանացի զինվորականները Մեծ եղեռնի տարիներին բազմիցս լուսանկարեցին հայ գաղթականներին ու ցեղասպանության զոհերին, թեպետ Օսմանյան կայսրությունում գործում էր գրաքննության խիստ օրենք: «Հայերի կոտորածն իրականացվեց զանգվածաբար: Բնաջնջման այս քաղաքականությունը դեռ երկար ժամանակ է արատավորելու Թուրքիայի անունը»: Ռիխարդ Կյուհլման Գերմանիայի դեսպանը Օսմանյան կայսրությունում (1916-17 թթ.) Լուսանկարի աղբյուրը` Ցոլակ Դիլդիլյանի հավաքածու «100 ԼՈՒՍԱՆԿԱՐՉԱԿԱՆ ՊԱՏՄՈՒՅԹՈՒՆՆԵՐ ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ» գրքից: Նյութը՝ [url=http://www.genocide-museum.am/arm/20.02.2015-100photos.php]սկզբնաղբյուր կայքում:[/url]