14 բանկային կողոպուտ, 2 ահաբեկչական պայթյուն և 10 սպանություն (Բեատե Չեպե)

23-ամյա գերմանացի աղջիկը շրջում էր քաղաքում: Մեկ ժամ առաջ գարեջուր էր խմել: Միզելու ցանկությունն աճում էր: Աղջիկը մտավ առաջին հանդիպած խորովածանոցը, ամաչելով մոտեցավ դյոներ-քեբաբ պատրաստող աշխատողին. «Կներեք, խնդրում եմ թույլ տվեք օգտվել Ձեր զուգարանից»: Դյոներավաճառը կոպտորեն մերժեց աղջկան և վռնդեց խորտկարանից, հետևից թուրքերեն հայհոյելով: Աղջիկն արցունքն աչքերին դուրս եկավ: Մի քանի օր անց խորտկարանի աշխատողը, որը թուրք ներգաղթյալ էր, սպանվեց անհայտ հանգամանքներում: Խորհրդային Միության կողմից բռնազավթված Արևելյան Գերմանիայում՝ Գերմանիայի Դեմոկրատական Հանրապետությունում (ԳԴՀ) , 1949թ. ընտրությունները կեղծելու միջոցով իշխանությունը զավթեցին կոմունիստները, որոնք սպասարկում էին Կրեմլի շահերը: ԳԴՀ-ում պարտադրվեց սոցիալիստական համակարգ, լենինյան-ստալինյան գաղափարներ, փակվեցին սահմանները, արգելվեց խոսքի, մամուլի, հավաքների ազատությունը, ձեռներեցությունը: Երկիրը ռազմատուգանք էր վճարում ԽՍՀՄ-ին: Այդ պատճառներով կենսամակարդակը շատ ցածր էր, ժողովրդի մեծ մասը ստորացված ու կիսաքաղց էր ապրում: Դա շարունակվեց մինչև 1989թ., երբ քանդվեց Բեռլինի պատը: Իսկ 1990թ դեկտեմբերի 3-ին Արևմտյան և Արևելյան Գերմանիաները միավորվեցին: [img]/ups/images/0871353001463422195899437.jpg[/img] [i]Արևմտյան և Արևելյան Գերմանիաները, Բեռլինը՝ կիսված[/i] Բեատե Չեպեն (Beate Zschäpe) ծնվել է 1975թ հունվարի 2-ին Ենա քաղաքում (Արևելյան Գերմանիա, Թյուրինգիայի երկրամաս): Նրա ծնողները ծանոթանցել էին Բուխարեստում, ատամնաբուժական դասընթացների ժամանակ: Հայրը ռումինացի էր: Նա լքում է Բեատեի մորը, երբ իմանում է նրա հղիության մասին: Մայրը վերադառնում է Ենա, սակայն չի կարողանում ատամաբույժ աշխատել՝ ալերգիայի պատճառով, և ընկնում պարտքերի տակ: Մայր ու աղջիկ շատ համեստ են ապրում, երբեմն կիսաքաղց օրեր անցկացնում, ինչպես սոցիալիստական Գերմանիայի բնակչության մեծ մասը: Բեատեն շատ ժամանակ էր անցկացնում հիվանդ տատիկի հետ և խնամում նրան: [img]/ups/images/0972901001463422221248769.jpg[/img] [i]Ենա քաղաքն այսօր[/i] Բեատեն սովորում էր Ենա քաղաքի Յոհան Վոլֆգանգ ֆոն Գյոթեի անվան դպրոցում: Երկրորդ դասարանն ավարտելուց հետո դպրոցական բնութագրի մեջ 8-ամյա աղջկա մասին գրված էր. «Բեատեն աշխատասեր է, ձգտում է լավ սովորել: Սակայն չի կարողանում անհրաժեշտ կենտրոնացման հասնել: Նա լրիվ չի իրացնում հնարավորությունները, սակայն ակտիվորեն և ուրախությամբ է մասնակցում պիոներական կյանքին»: [img]/ups/images/0217769001463422236990634.jpg[/img] 1991թ-ին, 10-րդ դասարանն ավարտելուց հետո Բեատեն աշխատում է նկարչի օգնական: Այնուհետև՝ 1992-1996թթ. ավարտում է գյուղատնտեսական դասընթացը, ստանում բանջարաբույծի որակավորում: Այդ ժամանակ Չեպեն միանում է «Վինցերլան» երիտասարդական ակումբին, որը գործում էր Ենայի Վինցերլա թաղամասում: Այդ ակումբում նա ընկերանում է երկու երիտասարդների՝ Ուվե Մունդլոսի և Ուվե Բենհարդտի հետ: 1993-ին Չեպեին, Մունդլոսին և Բենհարդտին արգելում են մուտք գործել ակումբ՝ կռվարարության պատճառով: [img]/ups/images/0208291001463422251370295.jpg[/img] [i]Բեատե Չեպե, Ուվե Բենհարդտ, Ուվե Մունդլոս[/i] Օսմանյան կայսրության կործանումից հետո (Առաջին աշխարհամարտից հետո) սկսվում է թուրքերի արտագաղթը եվրոպական երկրներ, այդ թվում՝ Գերմանիա: Թուրքերի արտագաղթը զանգվածային է դառնում Սառը պատերազմի խառը տարիներին: Արդեն անցյալ դարի 90-ականների սկզբին Գերմանիայի արևելքում մոտ 5 միլիոն թուրք էր ապրում: Նրանց մեծ մասը մանր առևտրականներ էին, փողոցում դյոներ (բրդուճ - հացի մեջ քեբաբ, սոխ, պղպեղ, լոլիկ, համեմունքներ) էին վաճառում, շինարարական աշխատանքներ կատարում: Գերմանիայի արևելյան մասում ապրող գերմանացիների մեծ մասի ազգային ինքնագիտակցությունը աղավաղված ու ստորացված էր կոմունիստական-ապազգային գաղափարների և Խորհրդային 40-ամյա բռնաճնշումների հետևանքով: Այդ պատճառով Բեռլինի պատի փլուզումից հետո արևելագերմանացի երիտասարդների շրջանում ծայրահեղ ձախ-կոմունիստական գաղափարներին փոխարինեցին ծայրահեղ աջ-ազգայնական գաղափարները: 1995թ.-ին Գերմանիայում աջ արմատականները 65 հազար էին: Ներկայում նրանց թիվը 6000 է: [img]/ups/images/0974510001463422266952546.jpg[/img] [i]Ուվե Բենհարդտ և Բեատե Չեպե[/i] 1996թ Չեպեն, Մունդլոսն ու Բենհարդտը միանում են Թյուրինգիայի «Հայրենիքի պաշտպանության միություն» հայերնասիրական-ազգայնական եղբայրությանը, որը հակադրվում էր անարխիստական, կոմունիստական, հակագերմանական քարոզչությամբ զբաղվող կազմակերպություններին և գործիչներին, քննադատում, երբեմն էլ հարձակումներ գործում վերջիններիս վրա: 1998-ին Ուվե Մունդլոսը և Ուվե Բենհարդտը հիմնում են «Ազգային-սոցիալիստական ընդհատակ» կազմակերպությունը: «ԱՍԸ-ն անառաջնորդ դիմադրության շարժում է, համախոհների միություն, որն առաջնորդվում է «Խոսքի փոխարեն գործ» կարգախոսով, և գործելու է մինչև բեկումնային փոփոխություններ կլինեն քաղաքականության մեջ, մամուլում՝ կարծիքների ազատության առումով» (հատված՝ ոստիկանության հայտնաբերած ԱՍԸ կանոնադրությունից): [img]/ups/images/0637033001463422281196399.jpg[/img] [i]Բեատե Չեպե[/i] 2011թ. նոյեմբերի 4-ին Ուվե Մունդլոսը և Ուվե Բենհարդտը Մյունխենում բանկ են կողոպտում և փախուստի դիմում: Սակայն մոտ 1 ժամ անց ոստիկանությունը հայտնաբերում է նրանց սպանված վիճակում՝ բանկից մոտ 1,5 կմ հեռու, մեքենայի մեջ: Ոստիկանությունը հայտարարում է, որ Ուվե Մունդլոսը և Ուվե Բենհարդտը ինքնասպան են եղել՝ միմյանց վրա կրակելով: Նրանց մեքենայից ոստիկանները հայտնաբերում են ատրճանակներ և տեսասկավառակ: Շատ արագ պարզում են, որ այդ ատրճանակներից մեկով կատարվել են բազմաթիվ ծանր հանցագործություններ և սպանություններ: Իսկ տեսանյութից պարզում են, որ Ուվե Մունդլոսը և Ուվե Բենհարդտը «Ազգային սոցիալիստական ընդհատակ» կազմակերպությունից են: [img]/ups/images/0069005001463422295430220.jpg[/img] [i]Ցվիկաու քաղաքում Չեպեի այրված տունը[/i] Նույն օրը Ցվիկաու քաղաքում (Գերմանիա, Սաքսոնիա երկրամաս) Բեատե Չեպեի վարձակալած բնակարանն այրվում է: Հաջորդող օրերին Բեատե Չեպեն մասնակցում է Ուվե Մունդլոսի և Ուվե Բենհարդտի հոգեհանգստի, հուղարկավորության, սգո արարողություններին, իսկ նոյեմբերի 8-ի առավոտյան մտնում է Մյունխենի ոստիկանության բաժանմունք և հարցնում. «Ո՞վ է սպանել Ուվե Բենհարդտին և Ուվե Մունդլոսին»: Բեատեին տեղում ձերբակալում են: Հաջորդ օրը ներկայացնում են մեղադրանք: Ուվե Մունդլոսը և Ուվե Բենհարդտը մեղադրվում են 1998-2011թթ.-ին 7 թուրք, 1 ալևի, 1 հույն ներգաղթյալների, ոստիկանության մեկ աշխատակցուհու սպանությունների, ինչպես նաև՝ 2 ահաբեկչական պայթյունների և 14 բանկային կողոպուտների մեջ: Իսկ Բեատե Չեպեն մեղադրվում է նշված հանցանքներին մեղսակցության մեջ: Սպանություներն ու կողոպուտները կատարվել էին Մյունխենում, Նյուրնբերգում, Համբուրգում, Ռոստոկում, Դորտմունտում, Քեսելում, իսկ պայթյունները Քյոլնի թուրքական թաղամասում: Ոստիկանները Բեատեի այրված բնակարանից հայտնաբերում են տեսասկավառակներ, լուսանկարներ, գրառումներ, որոնք կցում են գործին: Հետաքննությունը տևում է 17 ամիս: Քրգործի քննությամբ զբաղվում են 400 քննիչներ, միայն մեղադրական եզրակացությունը կազմում է 488 էջ, դատավարությանը ներգրավվում են 5 դատախազներ, 50 փաստաբաններ, 600 վկաներ: Հետաքննության ընթացքում Բեատե Չեպեն ոչ մի անգամ չի խոսում և ցուցմունք չի տալիս: [img]/ups/images/0812033001463422377500509.jpg[/img] [i]Դատավոր Մաթեոս Գյոթցե (մեջտեղում), Բեատե Չեպեն մեջքով և նրա փաստաբան Մաթիաս Գրասելը[/i] 2013թ. ապրիլի 17-ին Մյունխենում նշանակվում է Բեատե Չեպեի դատավարության առաջին նիստը: Դատավարությունը լուսաբանելու համար հավատարմագրում են 50 լրատվամիջոցների: Թուրքական «Հուրիեթ» և «Սաբաթ» թերթերն ուշ են հայտ ներկայացնում, և նրանց հայտը մերժվում է, պատճառաբանելով, որ լրագրողների տեղերը սահմանափակ են և արդեն լրացված են: Գերմանացի թուրքերը դիմում են Գերմանիայի Սահմանադրական դատարան: ՍԴ-ն բավարարում է հայցը և պարտադրում Մյունխենի դատարանին վերահավատարմագրել ԶԼՄ-ներին: Դատավոր Մաթեոս Գյոթցեն հետաձգում է առաջին նիստը: Հայտ ներկայացրած 324 ԶԼՄ-ներից վիճակահանությամբ ընտրվում են 50-ը: Մի քանի թուրքական լրատվամիջոցներ իրավունք են ստանում լուսաբանել գործընթացը, սակայն մի քանի միջազգային լուրջ ԶԼՄ-ներ դուրս են մնում: Դատական առաջին նիստը բացվում է 2013թ. մայիսի 6-ին: Դատարանի շենքի առջև զոհերի նկարները ձեռքներին բողոքի ցույց են կազմակերպում նրանց հարազատները և Գերմանիայի թուրքական համայնքը: [img]/ups/images/0566285001463422410301689.jpg[/img] [i]Մյունխենում դատարանի շենքի մոտ կազմակերպված ցույց, պաստառի վրա 10 զոհերի լուսանկարներն են[/i] Առաջին նիստի ժամանակ Բեատե Չեպեի 3 փաստաբանները միջնորդում են փոխել իրենց պաշտպանյալի նկատմամբ խափանման միջոց-կալանքը: Որոշ ընդմիջումից հետո դատարանը մերժում է միջնորդությունը: Բեատե Չեպեն դատարանում հրաժարվում է խոսել: Դատարանի դահլիճում նա կանգնում է դեմքով դեպի պատը, մեջքով դեպի դահլիճը, զոհերի ներկայացուցիչների, մեղադրողների, դատավորի հարցերին չի պատասխանում: Լռությունը տևում է 2,5 տարի: [img]/ups/images/0640555001463422426862864.jpg[/img] 2012թ. փետրվարի 18-ին, երկուշաբթի օրը Գերմանիայի նախագահ Յոահիմ Գաուկը իր նստավայրում ընդունում է ԱՍԸ-ի զոհերի հարազատներին: Նա մխիթարական և ցավակացական խոսքեր է ասում և հորդորում վստահել գերմանական իշխանություններին: Փետրվարի 23-ին Բեռլինում Ժանդարմենմարկտ հարպարակում կազմակերպվում է ԱՍԸ-ի զոհերի հիշատակի երեկո: Հավաքվում է 1200 մարդ: Ելույթ է ունենում կանցլեր Անգելա Մերկելը: Նա ԱՍԸ-ի զոհերի հարազատներից ներողություն է խնդրում. [b]«Այդ սպանությունների բացահայտումը շատ երկար տևեց: Դա դառը ճշմարտություն է: Սպասումի երկար տարիները Ձեզ համար, հավանաբար, մղձավանջային են եղել: Այդ պատճառով ես ներողություն եմ խնդրում Ձեզնից»[/b]: [img]/ups/images/0637118001463422449585865.jpg[/img] [i]Նախագահ Յոահիմ Գաուկն ընդունում է սպանված զոհերի հարազատներին, Անգելա Մերկելը ներողություն է խնդրում զոհերի հարազատներից[/i] Մարտ-ապրիլ ամիսներին մի շարք բարձրաստիճան ոստիկաններ, դատախազության աշխատակիցներ հրաժարական են տալիս: Հուլիսի 2-ին հրաժարական է տալիս Սահմանադրության պաշտպանության դաշնային ծառայության (հակահետախուզություն) պետը՝ Հայնց Ֆրոմը: Այդ հրաժարականներն ուղղակի առնչվում էին Բեատե Չեպեի գործին: 2015թ. դեկտեմբերի 9-ին դատավարության 249-րդ նիստի ժամանակ Բեատե Չեպեն դալիճ մտավ ժպիտը դեմքին, առաջին անգամ նա երես չթեքեց ֆոտո և տեսախցիկներից: Այդ օրը նա առաջին անգամ խախտեց լռությունը և հանդես եկավ հայտարարությամբ: 53-էջանոց հայտարարությունը կարդաց նրա փաստաբան Մաթիաս Գրասելը. [img]/ups/images/018239700146342282487627.jpg[/img] [i]Բեատե Չեպեն և նրա փաստաբան Մաթիաս Գրասելը[/i] [b]«Չեմ մասնակցել սպանություններին և դրանց նախապատրաստմանը: Սպանությունների մասին ոչինչ չգիտեմ: Չեմ մասնակցել բանկային կողոպուտներին և ոչինչ չգիտեմ դրանց մասին: Մեկ անգամ Ուվե Մունդլոսից լսել եմ կողոպուտ իրականացնելու մտադրության մասին, սակայն լուրջ չեմ ընդունել: Իմ ավտոտնակում հայտնաբերված պայթուցիկների առկայության մասին ոչինչ չեմ իմացել: Իմ կողմից վարձակալած բնակարանն ինքս եմ հրկիզել՝ հուսահատությունից»:[/b] «Ազգային-սոցիալիստական ընդհատակի» մասին Բեատե Չեպեն ասում է, որ դա Մունդլոսի երևակայության արդյունքն է: Եվ «Ազգային-սոցիալիստական ընդհատակ» անունով իրական կազմակերպություն չի եղել: [img]/ups/images/0282303001463422840608392.jpg[/img] Այսպիսով Բեատե Չեպեն հերքում է ներկայացված մեղադրանքները, բացառությամբ կողոպուտի մտադրության մասին իմանալ չհայտնելու և բնակարանի հրկիզմանը վերաբերող դրվագները: Եվ չի բացառվում, որ դատարանը չկարողանա ապացուցել նրա մեղսակցությունը: Մունդլոսի և Բենհարդտի հետ հարաբերությունների մասին ասում է. [b]«Ուվե Մունդլոսին վերաբերվում էի՝ ինչպես քույրը եղբորը, իսկ Ուվե Բենհարդտին սիրում էի»:[/b] Հայտարարության մեջ Չեպեն ընդգծում է նաև գերմանական հատուկ ծառայությունների բացասական դերը: Նա մատնանշում է, որ Գերմանիայի ժողովրդա-դեմոկրատական կուսակցության ղեկավարներից մեկը՝ Տինո Բրանդտը (Tino Brandt) հատուկ ծառայության իրազեկիչ է: Միաժամանակ Տինո Բրանդտը հասարակական ակտիվ գործունեություն է ծավալել, տեխնիկական և ֆինանսական աջակցություն է ցուցաբերել ազգայնական երիտասարդներին և նրանց միջոցառումներին: [img]/ups/images/0052894001463422856118728.jpg[/img] [i]Տինո Բրանդտ[/i] Բեատե Չեպեի դատավարությունը դեռ շարունկավում է, սակայն այդ թեմայով արդեն մի քանի գրքեր են գրվել, որտեղ ընդարձակ անդրադարձ է կատարվել Գերմանիայի ազգայնական շարժումներին, կատարված հանցագործություններին, հատուկ ծառայությունների ներգրավվածությանն այդ շարժումների մեջ, և իհարկե՝ Բեատե Չեպեի կյանքի, հետաքննության, դատավարության մանրամասներին: [img]/ups/images/0822733001463422870470338.jpg[/img] [i]Բեատե Չեպեի մասին գրված գրքերից երեքի շապիկները[/i]