«Միլիարդատերերի քաղաքը». Ինչպես է Հոնդուրասը փորձում ստեղծել «ազատ» պետություն
Հոնդուրասի ափերից դուրս գտնվող Ռոատան կղզում գտնվում է Պրոսպերայի անսովոր ինքնավար գոտին, որը լրատվամիջոցներում հայտնի է որպես «միլիարդատերերի քաղաք» կամ «ազատության քաղաք»։ Հիմնադրվելով 2017 թվականին Էրիկ Բրայմանի կողմից, Պրոսպերան ստացել է Զբաղվածության և տնտեսական զարգացման գոտու (ZEDEs) կարգավիճակ, որը թույլ է տալիս բնակիչներին մասամբ շրջանցել տեղական օրենքները՝ մնալով Հոնդուրասի կառավարության իրավասության ներքո։
Նախագծի գաղափարն է ստեղծել իսկական լիբերտարիանական փորձ. բնակիչները կարող են բիզնես կառուցել կամ գիտական փորձեր անցկացնել գործնականում առանց բյուրոկրատական սահմանափակումների։ Պրոսպերայում հեշտ է ընկերություն բացել մի քանի ժամվա ընթացքում՝ հեռախոսից ինտերնետ կապ ունենալով։ Անձնական եկամտահարկը կազմում է ընդամենը 5%, իսկ կորպորատիվ հարկը՝ մոտ 1%։
Քաղաքը գրավում է օտարերկրյա ներդրողներին և փորձարարական գիտության սիրահարներին։ Yes Theory YouTube ալիքի տեսանյութում երևում են բնակիչները, որոնք զբաղվում են անսովոր նախագծերով. մեկ տղամարդ իր մատի մեջ մագնիս է տեղադրել և չիպ, որը վերահղում է իր կայքէջին, մեկ ուրիշը աշխատում է «մտքի վերբեռնման» վրա՝ ստեղծելով մարդու ուղեղի թվային անալոգ։ Կենսահաքեր Բրայան Ջոնսոնը, ով նպատակ ունի երկարացնել կյանքը գենային թերապիայի միջոցով, նույնիսկ բուժում է անցել Պրոսպերայում։
Այնուամենայնիվ, նախագիծը քննադատության է արժանացել։ 2024 թվականի սեպտեմբերին Հոնդուրասի կառավարությունը ZEDE-ները հայտարարեց հակասահմանադրական, իսկ նախագահ Խիոմարա Կաստրոն դրանք որակեց որպես «տարածքների բեմականացված վաճառք և ինքնիշխանության մասնավորեցում»։ Չնայած դրան, Պրոսպերան շարունակում է գոյություն ունենալ. Բրիմենը դատի տվեց Հոնդուրասի կառավարությանը 2023 թվականին, և քաղաքը եռանդուն կերպով պաշտպանում է իր հեղինակությունը իր պաշտոնական կայքում՝ պնդելով, որ միլիոնավոր դոլարների արտասահմանյան ներդրումներ է ապահովում և ավելի քան 3400 աշխատատեղ է ստեղծում տեղի բնակիչների համար։
Մասնագետները նշում են, որ Պրոսպերան ժամանակակից աշխարհում «քաղաք առանց կանոնների» ստեղծելու փորձի եզակի օրինակ է, որտեղ հարկային խթանների, նվազագույն կարգավորման և շքեղ վայրի համադրությունը գրավում է ինչպես ձեռնարկատերերին, այնպես էլ նոր տեխնոլոգիաների հետազոտողներին։
Նախագծի գաղափարն է ստեղծել իսկական լիբերտարիանական փորձ. բնակիչները կարող են բիզնես կառուցել կամ գիտական փորձեր անցկացնել գործնականում առանց բյուրոկրատական սահմանափակումների։ Պրոսպերայում հեշտ է ընկերություն բացել մի քանի ժամվա ընթացքում՝ հեռախոսից ինտերնետ կապ ունենալով։ Անձնական եկամտահարկը կազմում է ընդամենը 5%, իսկ կորպորատիվ հարկը՝ մոտ 1%։
Քաղաքը գրավում է օտարերկրյա ներդրողներին և փորձարարական գիտության սիրահարներին։ Yes Theory YouTube ալիքի տեսանյութում երևում են բնակիչները, որոնք զբաղվում են անսովոր նախագծերով. մեկ տղամարդ իր մատի մեջ մագնիս է տեղադրել և չիպ, որը վերահղում է իր կայքէջին, մեկ ուրիշը աշխատում է «մտքի վերբեռնման» վրա՝ ստեղծելով մարդու ուղեղի թվային անալոգ։ Կենսահաքեր Բրայան Ջոնսոնը, ով նպատակ ունի երկարացնել կյանքը գենային թերապիայի միջոցով, նույնիսկ բուժում է անցել Պրոսպերայում։
Այնուամենայնիվ, նախագիծը քննադատության է արժանացել։ 2024 թվականի սեպտեմբերին Հոնդուրասի կառավարությունը ZEDE-ները հայտարարեց հակասահմանադրական, իսկ նախագահ Խիոմարա Կաստրոն դրանք որակեց որպես «տարածքների բեմականացված վաճառք և ինքնիշխանության մասնավորեցում»։ Չնայած դրան, Պրոսպերան շարունակում է գոյություն ունենալ. Բրիմենը դատի տվեց Հոնդուրասի կառավարությանը 2023 թվականին, և քաղաքը եռանդուն կերպով պաշտպանում է իր հեղինակությունը իր պաշտոնական կայքում՝ պնդելով, որ միլիոնավոր դոլարների արտասահմանյան ներդրումներ է ապահովում և ավելի քան 3400 աշխատատեղ է ստեղծում տեղի բնակիչների համար։
Մասնագետները նշում են, որ Պրոսպերան ժամանակակից աշխարհում «քաղաք առանց կանոնների» ստեղծելու փորձի եզակի օրինակ է, որտեղ հարկային խթանների, նվազագույն կարգավորման և շքեղ վայրի համադրությունը գրավում է ինչպես ձեռնարկատերերին, այնպես էլ նոր տեխնոլոգիաների հետազոտողներին։