«Պատմության վերջի» վերջը․ ե՞րբ է ավարտվելու պոպուլիզմի դարաշրջանը․ «Առավոտ»

«Առավոտ» թերթի առաջնորդողը գրում է․ ««Ափսոս, որ Մարին Լը Պենը չհաղթեց, որ հաղթեր, բոլոր միգրանտներին կքշեր, Ֆրանսիան կդառնար մաքուր ֆրանսիական երկիր, թե չէ հիմա մահմեդականները Ֆրանսիային վերջնականապես կտիրեն, իսկ դա մեզ համար վտանգավոր է»: Այդպիսի կարծիք լսեցի օրերս իմ շրջապատում: Բայց Մարին Լը Պենից վճռական գործողություններ էին սպասում ոչ միայն Հայաստանում, այլեւ բուն Ֆրանսիայում: Համենայնդեպս նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլում աջ պոպուլիստ թեկնածուն ստացել էր ավելի քան 41 տոկոս ձայն:

Պարզունակ լուծումներ փնտրելու գայթակղությունն իսկապես մեծ է: Ովքե՞ր են խանգարում Ֆրանսիային. «բնականաբար, միգրանտները»: Ո՞ւմ պատճառով է Միացյալ Նահանգները դժվարություններ կրում. «մեքսիկացիների»: Ի տարբերություն Ֆրանսիայի՝ 2016 թվականին ԱՄՆ նախագահական ընտրություններում հաղթել էր հենց այդ պարզունակ բնազդների վրա խաղացող թեկնածուն: Նույնը՝ Հայաստանում: Ի՞նչ էր պետք, որ մեր երկիրը դառնա անվտանգ եւ բարգավաճ: Պետք էր ընդամենը «մերժել Սերժին»: Եվ, հետաքրքիր է, որ այսօր, 4 տարի անց, մեր քաղաքացիների մի զգալի հատված դեռ այդպես էլ մտածում է:

Ամբողջ աշխարհում պոպուլիզմի հաղթարշավի պատճառները բազմաթիվ են: Այստեղ կուզեի նշել երկուսը. առաջինը խորը հիասթափությունն է ազատական արժեքներից: Եվ պետք է ասել, որ իրենք՝ ազատականները, դրան մեծապես նպաստել են: Հետխորհրդային տարածքում նրանք ամեն ինչ արեցին, որ ազատականությունը նույնականացվի թույլ պետության, անկազմակերպվածության, քաոսի եւ օլիգարխիայի ամենաթողության հետ: Բայց արեւմտյան լիբերալները նույնպես իրենց մեղքի բաժինն ունեն: Գլոբալ առումով այդ արժեքներից հիասթափության կարեւոր պատճառներից էին ԱՄՆ զորքերի ներխուժումն Իրաք (պատահական չէ, որ ռուսաստանյան քարոզչությունն անընդհատ հարցնում է՝ ձեզ կարելի՞ էր, մեզ չի՞ կարելի), ինչպես նաեւ 2008 թվականի ֆինանսական ճգնաժամը:

Պոպուլիզմի տարածման երկրորդ պատճառը տեղեկատվական տեխնոլոգիաների զարգացումն է: 1990-ականների սկզբին այս առումով տեղի է ունեցել ճակատագրական շրջադարձ: Մինչ այդ հասարակական կարծիքը ձեւավորում էին քաղաքական գործիչները, փորձագետները, լրագրողները: «Հասարակ ժողովուրդը» ուներ երկու հնարավորություն՝ կամ անջատել հեռուստացույցը, երբ այդ ասածներն իրեն դուր չէին գալիս, կամ էլ՝ շարունակել դիտել նրանց: Այժմ ցանկացած օգտատեր այդ փորձագետներին եւ լրագրողներին հավասար հնարավորություն ունի իր կարծիքն արտահայտելու՝ անկախ այդ կարծիքի որակից եւ մակարդակից: Պոպուլիստական հոսքը մտել է հասարակական կարծիք ձեւավորելու շրջանակների մեջ. դա այլեւս գիտակների մենաշնորհը չէ: Ցանկացած ճարպիկ քաղաքական գործիչ պարտավոր է օգտվել այդ փոփոխված իրավիճակից:

Ե՞րբ է ավարտվելու պոպուլիզմի դարաշրջանը: Ամերիկացի հայտնի քաղաքագետ Ֆրանսիս Ֆուկույաման, որն իննսունական թվականներին ցնցել էր աշխարհը՝ ազատական ժողովրդավարության հաղթանակն ազդարարող իր «Պատմության վերջը» գրքով, հիմա էլ պոպուլիզմի ճակատագիրը կապում է ռուս-ուկրաինական պատերազմի ավարտի հետ: Եթե հաղթի Ուկրաինան՝ դրանով, ըստ Ֆուկույամայի, կապացուցվի, որ դրսում խանգարող հանգամանքների Պուտինի պոպուլիստական փնտրտուքը որեւէ արդյունքի չբերեց: Իսկ, եթե հաղթի Ռուսաստանը, ապա դա կլինի պատմության վերջի վերջը․․․»

Մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում։