Լույս է տեսել ԵՊՀ իրանագիտության ամբիոնի դասախոս, բ.գ.թ. Գառնիկ Գևորգյանի՝ «Պարսից պատմավեպի զարգացման միտումները հետհեղափոխական Իրանում (1980-2010թթ.)» մենագրությունը

Պարսից միջնադարյան գրականությունն աշխարհին հայտնի է առավելապես դասական շրջանի փառահեղ պոեզիայով:  Իր հազարամյա պատմության ընթացքում այն մշակել է մարդասիրական հարուստ ավանդույթներ: Եվ ահա 19-րդ դարավերջից, 20-րդ դարի սկզբից իրանական գրականությունը մտնում է զարգացման նոր փուլ: Չափածոյին զուգահեռ ձևավորվում է նոր արձակը, որի առանցքային ժանրերից է պատմավեպը:Այս հետաքրքիր ու արժեքավոր աշխատությունը հրատարակվել է ԵՊՀ արևելագիտության ֆակուլտետի և ՀՀ ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտի գիտական խորհուրդների երաշխավորությամբ: Գառնիկ Գևորգյանի՝ «Պարսից պատմավեպի զարգացման միտումները հետհեղափոխական իրանում (1980-2010թթ.)» մենագրության պատասխանատու խմբագիրն է մեր օրերի արևելյան գրականության լավագույն գիտակ, բ.գ.դ., պրոֆեսոր Արմանուշ Կոզմոյանը, իսկ գրախոսը՝ բ.գ.թ., դոցենտ Լիլիթ Սաֆրաստյանը: 

-Նախ և առաջ թույլ տվեք շնորհավորել այս հրաշալի առիթով:

-Շատ շնորհակալություն:

-Խնդրում եմ ներկայացրեք գիրքը: Արդյո՞ք այն նոր էջ կբացի գրականագիտական պատմության մեջ:

- Պարսից  դասական գրականության վերաբերյալ հրապարակի վրա առկա են հայ իրանագերների թողած բազմաթիվ արժեքավոր ուսումնասիրություններ, որոնք, սակայն, առավելապես անդրադառնում են դասական շրջանին: 20-րդ դարի գրական զարգացումներին նվիրված ոչ մեծաթիվ հետազոտությունների ընդգրկած ժամանակաշրջանը հասնում է մինչև 1970-ական թվականներ, այսինքն՝ 1979թ. երկրում տեղի ունեցած Իսլամական հեղափոխությանը նախորդած տարիներ: Հետհեղափոխական փուլում ստեղծված գրականությանը նվիրված ուսումնասիրությունները կարելի է հաշվել մատների վրա, ինչը նշանակում է՝ մենագրության կարիքը խիստ զգացվում էր: Կարծում եմ՝ գրքում քննարկված թեմաները նոր են և անդրադառնում են այն խնդիրներին, որոնք հուզում են ժամանակակից իրանական հասարակությանը և մտավորականությանը:   

-Ի՞նչ արժեքավոր տեղեկություններ է պարունակում այն,արդյո՞ք գրականությամբ զբաղվողները  նորամուծություններ կգտնեն այդտեղ:

- Պատմավեպի առանձնահատկությունն այն է, որ հեղինակի ընտրած անցյալի իրադարձությունները մասամբ պետք է առնչվեն նաև ներկա ժամանակներին: Իրանցի պատմավիպասանները հմտորեն կարողացել են ոչ միայն լուծել այդ խնդիրը՝ մերօրյա խնդիրներն արծարծել  պատմական իրադարձությունների լույսի ներքո, այլ նաև լավագույնս կիրառել միջնադարյան ասքերի՝ դասթանների պոետիկան:

Միջնադարյան ժողովրդական հերոսապատումներից քաղված նյութը ներկայացվում է վիպագրության նորագույն մեթոդներով, ինչը պարսից ժամանակակից պատմավեպը դարձնում է յուրօրինակ ազգային գրական երևույթ: Հուսով եմ՝ գրականությամբ զբաղվողները կգտնեն իրենց հետաքրքրող հարցերի գոնե մի մասի պատասխանը, քանի որ մեկ մենագրության սահմաններում, բնականաբար, հնարավոր չէ ընդգրկել այն բոլոր գորընթացների վերաբերյալ տեղեկություններ, որ տեղի են ունենում ժամանակակաից պարսից պատմավեպում:   

-Արդյոք այստեղ ընթերցողը կծանոթանա՞ հետհեղափոխական Իրանի մշակույթի,մասնավորապես գրականության պատմությանը: 

-Իհարկե, մեկ ժանրի զարգացումների մասին պատմող ուսումնասիրության մեջ հնարավոր չէ խոսել ողջ մշակույթի պատմության մասին թեկուզ կարճ ժամանակային կտրվածքով: Չենք էլ հավակնել նման մեծ և անիրականանալի ընդգրկման: Այնուամենայնիվ, ընթերցողը հնարավորության սահմաններում կծանոթանա այն խնդիրիների մի մասին, որոնք հուզում են ժամանակակից պարսիկ մտավորականներին: 

-Ինչպե՞ս են ծնվում ձեր հոդվածները և աշխատությունները, ի՞նչ կպատմեք գիրքը գրելու գաղափարի մասին։

-Գիրքն ստեղծվել է թեկնածուական դիսերտացիայի հիման վրա: Այն մենագրության վերածելու գաղափարը եղել է դեռ հետազոտության տարիներին: Խորհրդանիշներով և ավանդույթներով հարուստ Արևելքի գրականության վերաբերյալ հոդված կամ գիրք գրելը հեշտ չէ, այն պահանջում է լուրջ հետազոտական աշխատանք:  

 –Ի՞նչ դժվարությունների հանդիպեցիք գիրքը գրելու ընթացքում:

-Ընտված ստեղծագորությունները հիմնականում վեպ-այլաբանություններ են, ուստի հեղինակների կիրառած գրական միջոցները և դրանց տակ թաքնված գաղափարները բացելու համար երբեն կարիք էր զգացվում վեպերը մի քանի անգամ վերընթերցել: Միջնադարյան ժողովրդական վեպի հետ ժառանգական կապն իր հերթին ստիպում էր ուսումնասիրել նաև թեմատիկ աղբյուր հանդիսացած դասթան-ասքերը: Բացի այդ, մերօրյա խնդիրներին անդրադարձող այլասաց քննադատությունը հաճախ հանդես է գալիս կրոնական ենթատեքստով: Մյուս կողմից, կիրառելով հազարամյա գրական ավանդույթի տարրերը, պարսիկ հեղինակները սիրում են լայն ընդհանրացումներ կատարել:   

–Իսկ ի՞նչ ուղերձ ունի գիրքը:

-Ճանաչել խորախորհուրդ Իրանն իր հարուստ մշակույթով և ազգային առանձնահատկություններով: 

–Ովքե՞ր աջակցեցին գրքի ստեղծման ու հրատարակության գործում:

-Անուրանալի ավանդ ունի պատասխանատու խմբագիր պրոֆեսոր Ա. Կոզմոյանը: 

–Ինչպիսի՞ ընդունելության արժանացավ գիրքը արևելագետների ու գրականագետների կողմից:

-Կարծում եմ՝ այս հարցում ես պիտի համեստորեն լռեմ: 

 -Արդյոք պատրաստվու՞մ եք այն թարգմանել նաև պարսկերեն կամ այլ լեզուների:

-Իհարկե, միտք կա: Դա ժամանակի հարց է: 

-Արդյոք պատրաստվում եք այն վերահրատարակել: Այն ինչպե՞ս կարող է հասանելի լինել ընթերցողին: 

-Ժամանակը ցույց կտա, հավանաբար կվերահրատարակվի: Կլինի և՛ գրադարաններում, և՛ գրախունութներում:

-Մի քանի խոսքով խնդրում եմ պատմեք ձեր առաջիկա ծրագրերի մասին:

-Բնականաբար, նոր հետազոտություններ:


Գարիկ Ավետիսյան
Լուսանկարները Գառնիկ Գևորգյանի ֆեյսբուքյան էջի և Սիրարփի Կարապետյանի