Հաճախորդը միշտ ճի՞շտ է, թե՞ անարժան չմարդ, անասուն

Հաճախորդների նկատմամբ վերաբերմունքը տարբեր երկրներում տարբեր է: Որոշ երկրներում հաճախորդներին հարգալից են վերաբերվում, որոշներում՝ անասունի տեղ դնում: Հաճախորդի նկատմամբ վերաբերմունքը հանրային մշակույթի տարր է: Այն ցույց է տալիս, թե հասարակությունն ինչ արժեքներ է դավանում: Այլ կերպ ասած՝ հաճախորդի նկատմամբ վերաբերմունքն արտացոլվում է հասարակության մշակութային-քաղաքակրթական պատկերը: Խորհրդային բռնազավթման տարիներին խանութներում հերթեր էին գոյացնում, թերակշռում, խաբում: Կենտրոնացված պլանային տնտեսություն ունեցող երկրի սրճարանները, հյուրանոցները հակասանիտարական վիճակում էին, սպասարկման որակը՝ անդրշրիշակային: Բանտերը համակենտրոնացման ճամբար էին հիշեցնում: Տրանսպորտում տոմս ստուգողը տրորում էր ուղևորի արժանապատվությունը: Նման օրինակները թույլ են տալիս պատկերացում կազմել կոմունիստական-սովետական մոդելի մասին: Այդ մոդելում սպասարկողը, ծառայողը պետական աշխատող էին և ամբողջատիրության օրինակով թքած ունեին հաճախորդի-մարդու իրավունքների, արժանապատվության վրա: Այդ մոդելում հաճախորդն անարժան միջատ էր, համակարգային պտուտակ, չմարդ: Այդ մոդելի իներցիայի ազդեցությամբ այսօր էլ հաճախորդ ասելով հասկանում են վատ մարդ կամ ստորաքարշ էակ: Արևմտյան մարդակենտրոն մոդելում մարդը բարձրագույն արժեք է, մարդու իրավունքը սրբություն է: Մարդու իրավունքերը խախտելը, արժանապատվությունը վիրավորելը մեծ հանցագործություն է: Իսկ շուկայական մրցակցային հարաբերությունները ուղղակի թելադրում են հարգալից վերաբերմունք հաճախորդի նկատմամբ, որովհետև անհարգալից վերաբերմունքի արժանացած հաճախորդը պարզապես կարող է այլ խանութից, բանկից, կամ սրճարանից օգտվել: Այսպիսով՝ մարդակենտրոն արժեհամակարգի ու շուկայական հարաբերությունների պատճառով պասարկման արևմտյան մոդելում հաճախորդը ճիշտ է, նրա իրավունքներն ու արժանապատվությունը հարգվում են, նրան վերաբերվում են բարեկամի նման, իսկ մշտական հաճախորդի հետ առավել սիրալիր են վարվում: Սովետական մոդելում հաճախորդին դրդում էին կաշառք տալ: Եվ հաճախորդը հաճախ կաշառք էր տալիս, որ մարդկային վերաբերմունքի արժանանա: Այս առումով կոռուպցիայի դեմ պայքարի կարևոր տարրեից է հաճախորդի նկատմամբ հարգալից վերաբերմունքը: Իսկ դրան հասնելու համար ոչ միայն սպասարկման ոլորտների աշխատողները, այլ նաև՝ ուսուցիչները, բժիշկները, հարկայինի տեսուչները, պարեկները, պահակները, բոլոր քաղծառայողները աշխատանքի ընդունվելուց առաջ պարտավոր են հարգալից, սիրալիր վարվեցողության դասընթաց անցնել: Եթե մարդը ծառայողի հետ շփվելիս իրեն մարդ զգա, ապա նրա մտքով չի անցնի ապօրինի-կոռուպցիոն քայլ անել, կաշառք տալ, ծանոթ ճարել՝ ինչպես սովետի ժամանակ: Մի խոսքով՝ հաճախորդի նկատմամբ հարգալից վերաբերմունքը կարող է հիմնովին փոխել հանրային մշակույթը, հանգեցնել հասարակության քաղաքակրթական-համակարգային վերափոխման: [b]Թաթուլ Մկրտչյան[/b]