Տարանտինո և Չեխով․ երկխոսություններ ոչնչի մասին

Տարանտինոյի հայտնի երկխոսությունների մասին շատերն են լսել։ Կարճ կարելի է բացատրել, որ Տարանտինոյի գրած երկխոսություններում նոր ստեղծած կերպարները խոսում են ոչնչի մասին, ինչը
հանդիսատեսին այն դուր է գալիս։ Լսելով այդ երկխոսությունները ՝կարելի է մտածել, որ Տարանտինոննորհնարք է բացահայտել, բայց իրականում այդ հնարքը մոտ հարյուր տարի առաջ արդեն օգտագործում էր Անտոն Չեխովը։ Չեխովը իր ստեղծագործություններում երկխոսությունները կազմում էր նույն ձևով, կառուցում նույն կերպ ինչ Տարանտինոն, վերջինս նույնիսկ նույն բառերով բացատրում էր թե ինչ նպատակով է օգտագործվում։ Ինչպես սովոր ենք դրամատուրգիայում և կինոյում, երկխոսությունը պետք է առաջ տանի սյուժեն, հեռուստադիտողին սյուժեի մասին կարևոր տեղեկություն տա։ Մեզ միշտ ասում են, որ կանոնի համաձայն՝բեմական երկխոսություններում չպետք է ավելորդություններ լինեն։ Իրական խոսքը և բեմական խոսքըսովորաբար տարբերվում են իրարից։ Եթե իրական խոսքը ինքնաբուխ է, անցողիկ ու փոփոխական, ապասցենարական խոսքում այն նախապես մաքրված է ավելորդ խոսակցություններից և անփոփոխէ։ Այսինքն՝քանի անգամ էլ չկրկնես սցենարը, այն նույնն է, իսկ կինոյում դերասանը պարզապես վերարտադրումէայդամենը։ Կինոյում մենք հիմնականում տեսնում ենք երկխոսություններ, որնք զրկաված են անիմաստջրից,իսկմենք կյանքում այնքան շատ չենք սրամիտ ու ստացված կատակներ անում , որքանն տեսնում կատակերգություններում, մենք այնքան հաճախ չենք փիլիսոփայում, որքան դրամայի հերոսները։

Իսկ խոսքում թույլ տված սխալները, անհապատասխանությունները ու փակուղի տանող խոսակցություններըիտարբերություն կինոյի հանդիպում են առօրյա կյանքում։

Եվ ահա անցյալ դարի իննսունական թվականներից մարդկանց հայտնի է դառնում մասայական մշակությի մեջ մի հասկացողություն, որը կոչվում է Տարանտինյան երկխոսություններ։ Ռեժիսոր և սցենարիստ Կվենտին Տրանտինոն ունի բավականին ցայտուն ձեռագիր։ Նրա ֆիլմերին հատուկ են բռնության էսթետիկացումը և երկխոսությունները, որոնք բավականին երկար են և միշտ չէ որ համապատասխանումենսցենարական ֆաբուլային։ Այս ամենը Անտոն Չեխովը մոտ հարյուր տարի առաջ արդեն օգտագործումէր, որը նրա համար դարձել էր իր ստեղծագործությունների այցեքարտը։ Անտոն Չեխովը ասում էր, որ ոչնչի մասին երկխոսությունները անհրաժեշտ են, որպեսի իրականությունը ընթերցողին փոխանցվի ավելի համահունչ, որի միջոցով սետղծագործությունը ավելի մեծ էֆեկտ է ունենում գրքասերերի մոտ։ Ահա սրա վերաբերյալ Անտոն Չեխովն ասում է. «Մարդիկ պահանջում են, որ հերոսները լինեն բեմականտպավորիչ: Բայց, ի վերջո, առօրյա կյանքում ամեն րոպե չէ, որ մարդիկ կախաղան են բարձրանում , գնդակահարվում կամ սեր խոստովանում։ Մարդիկ ավելի շատ իրական կյանքում ուտում են, խմում, հիմարություններ ասում, այդ ամենը անհրաժեշտ է ցույց տալ բեմում, պետք է ստեղծել այնպիսի ներկայացում, որտեղ մարդիկ գալիս են, գնում են, ճաշում են, խոսում են եղանակի մասին, խաղումենվինտ, այս ամենը պետք է ցույց տալ ոչ թե այն պատճառով ,որ դա անհրաժեշտ է հեղինակին, այլ այն պատճառով, որ դա տեղի է ունենում իրական կյանքում»:

Չեխովի սկզբունքը չի կայանում նրանում, որտեղ նա ցույց է տալիս հասարակ մարդկանց հասարակիրավիճակներում, այլ նրանում, որ ձանձրալի մարդիկ հատնվում են ձանձրալի իրավիճակներում և դրանում չկա ծաղրանք կամ իռոնիա, քանի որ storytelling-ի համար սա ամենակարևոր հանգամանքն է։

Նմանություններ կարելի է տեսնել Տարանտինոի խոսքերում, որտեղ նա ասում է, որ իմ երկխոսություններըիմ հերոսներն են գրում, իսկ ես ընդամենը դրանք կոնսպեկտում եմ, որտեղ նրանք կարող են տասը րոպե խոսել Փեմ Գիրի մասին, կոկակոլայի և Մադոննայի։ Հետազոտությունները ցույց են տվել, թե Տարանտինոյիֆիլմերում հնչող դիալոգների քանի տոկոսն է ոչինչ չասող խոսակցություն և պարզել են, որ <<Կատաղածշներ>>-ում 26 տոկոս է, <<Քրեական ընթերցվածք>>-ում 33 տոկոս, <<Անփառունակ սրիկաներ>>-ում 35 տոկոս, իսկ <<Մեկ անգամ Հոլիվուդում>> ֆիլմում 48 տոկոս։ Նրա մոտ այս հնարքը այնքան վառ է արտացոլվում ,որ զարմանալի չի թվում , թե ինչու է այն հիմնականում ասոցացվում Տրանտինոյի հետ։

Ինչպես ասել է կինոքննադատ Անտոնը՝ Տարանտինոյի ֆիլմերում կերպարները շատ ժամանակ խոսումենինչ-որ հիմարության մասին ինչպես իրական կյանքում անում են մարդիկ։ Բնականաբար Տարանտինոյիֆիլմերում միշտ չէ, որ խոսում են հիմարություններից և մանրուքներից։ Զարմանալին այն է , թեինչպես է Կվենտինը այդ ամենը համատեղում սցենարի համար կարևոր ինֆորմացիայի հետ։ Չեխովի մոտայսհնարքըկարելի է տեսնել <<Բալենու այգի>> ստեղծագործությունոմ, որտեղ հերոսները անընդհատասում էին, որանհրաժեշտ է գնալ, բայց այդպես էլ ոչ մի գործողություն չի կատարվում կամ երբ հերոսուհին ասումէ, որերկար նստելուց իր ոտքը թմրել է, որը ընդհանուր համատեքստում որինչ չի փոխում։ Երկխոսություններըոչնչի մասին լայն տարածում ստացան 20-րդ դարում, երբ Չեխովը այն դարձրեց մարդկանց համարընկալելիև ընդունելի, իսկ 1990-ականների վերջին այս հնարքը Կվենտին Տարանտինոն մտցրեց կինոյի աշխարհ՝ այդօրվանից փոխելով ֆիլմերում երկխոսություն հասկացողությունը։ Տարանտինոն, հետևելով Չեխովին, թվացյալ անկարևորը թաքցնում է սցենարակն ճեղքերի մեջ՝ թույլ տալով իր հերոսներին խոսել այն, ինչիմասին նրաք անձամբ կցանկանային զրուցել։

Ե՛վ Չեխովը, և՛ Տարանտինոն, առանց չափազանցության, ժողովրդական հեղինակներ են, նրանց տեքստերըպարզ են և մոտ, քանի որ դրանք նկարագրում են մեր կյանքը իր մանրամասություններով և մանրուքներով, երկու հեղինակներն էլ չեն վարանում մեզ ցույց տալ իրականությունն իր բոլոր ճեղքերով: Եւ՛ Տարանտինոն,և՛ Չեխովը մեզ սովորեցնում են, թե որքան կարևոր է զգալ իրականությունն և ապրել ներկայով։

Գոռ Իսրայելյան, ՀՊՄՀ Լրագրության բաժին