Մահացել է լեգենդար պրիմատոլոգ և «շիմպանզեների մեծ բարեկամ» Ջեյն Գուդոլը
949 դիտում
23:53 01-10-2025
Մահացել է լեգենդար բրիտանացի պրիմատոլոգ, էթոլոգ և անթրոպոլոգ Ջեյն Գուդոլը, ով մեծագույն ներդրում ունի շիմպանզեների ընտանեկան և սոցիալական փոխհարաբերությունների ուսումնասիրման գործում։ Ինչպես հաղորդում է «Արմենպրես»-ը, այս մասին Instagram-ում հայտնել է Ջեյն Գուդոլի ինստիտուտը։ Բրիտանացի հետազոտողը, ով հայտնի է նաև բնության պահպանության ուղղությամբ տարիներ շարունակ կատարած աշխատանքով, 91 տարեկան էր։
Գուդոլը երկար տարիներ Աֆրիկայում ապրել է շիմպանզեների հետ և իր ուսումնասիրությունների ժամանակ արձանագրել, որ կենդանիները օգտագործում են գործիքներ և կատարում են մարդուն բնորոշ տարբեր գործողություններ՝ դրանով իսկ կոտրելով մինչ այդ գոյություն ունեցած կարծրատիպը, թե նմանօրինակ արարքները բնորոշ են միայն մարդկանց։ Տարբեր առիթների ժամանակ նա հաճախ էր պատմում, թե ինչպես էին տարիներ առաջ անվանի պրոֆեսորները դեմ հանդես գալիս իր ուսումնասիրություններին՝ հայտարարելով, թե միակ բանական արարածները մարդիկ են, իսկ շիմպանզեները, որոնք իր ուսումնասիրության հիմնական թիրախն էին, չեն կարող ունենալ բանականություն։
«Սակայն ես կարողացա պաշտպանել իմ տեսակետը, որն այսօր լայնորեն ընդունված է։ Մենք՝ մարդիկ, առանձին չենք կենդանի մյուս օրգանիզմներից։ Մենք միակը չենք, որ ունենք զգացմունքներ»,- նշում էր գիտնականը։
Նրա հետազոտությունները 1960-ականներին ոչ միայն վերափոխեցին ընկալումները մարդու մերձավոր ազգական շիմպանզեի նկատմամբ, այլև ի ցույց դրեցին, որ բոլոր կենդանիների խմբերում կան էմոցիոնալ և սոցիալական բարդ հարաբերություններ։
Գուդոլի աշխատանքն այս տարիների ընթացքում օգնել է պահպանել կարևորագույն էկոհամակարգեր, պաշտպանել անհետացող կենդանատեսակները։ Իր գործունեության ընթացքում նա մշտապես փորձել է մարդկանց ցույց տալ Երկիր մոլորակի վրա գոյություն ունեցող կյանքի տարբեր տեսակների փոխկապակցվածությունը։
2024 թվականին «Արմենպրես»-ը STARMUS փառատոնի շրջանակում լսել էր գլխավոր բանախոս Ջեյն Գուդոլի ելույթը, որի ժամանակ պրիմատոլոգը կրկին խոսել էր մարդկության միակ տունը՝ Երկիր մոլորակը պահպանելու կարևորության մասին։
«Մարդիկ ինձ հաճախ ասում են՝ Ջեյն, բայց ես միայն մեկն եմ, իսկ խնդիրը մեծ է, ի՞նչ կարող եմ միայնակ անել։ Մտածեք անապատների մասին։ Անձրևի մի կաթիլը ոչ մի փոփոխություն չի բերի, սակայն միլիարդավոր կաթիլները կարող են արթնացնել ավազի տակ գտնվող կյանքը, և անապատը կարող է նորից կյանքով լցվել։ Ահա, թե ինչ կարող են անել երիտասարդները։ Պարզապես պետք է հիշել՝ հավաքական կերպով մենք կարող ենք փոխել աշխարհը»,- նշել էր նա։
Գուդոլը երկար տարիներ Աֆրիկայում ապրել է շիմպանզեների հետ և իր ուսումնասիրությունների ժամանակ արձանագրել, որ կենդանիները օգտագործում են գործիքներ և կատարում են մարդուն բնորոշ տարբեր գործողություններ՝ դրանով իսկ կոտրելով մինչ այդ գոյություն ունեցած կարծրատիպը, թե նմանօրինակ արարքները բնորոշ են միայն մարդկանց։ Տարբեր առիթների ժամանակ նա հաճախ էր պատմում, թե ինչպես էին տարիներ առաջ անվանի պրոֆեսորները դեմ հանդես գալիս իր ուսումնասիրություններին՝ հայտարարելով, թե միակ բանական արարածները մարդիկ են, իսկ շիմպանզեները, որոնք իր ուսումնասիրության հիմնական թիրախն էին, չեն կարող ունենալ բանականություն։
«Սակայն ես կարողացա պաշտպանել իմ տեսակետը, որն այսօր լայնորեն ընդունված է։ Մենք՝ մարդիկ, առանձին չենք կենդանի մյուս օրգանիզմներից։ Մենք միակը չենք, որ ունենք զգացմունքներ»,- նշում էր գիտնականը։
Նրա հետազոտությունները 1960-ականներին ոչ միայն վերափոխեցին ընկալումները մարդու մերձավոր ազգական շիմպանզեի նկատմամբ, այլև ի ցույց դրեցին, որ բոլոր կենդանիների խմբերում կան էմոցիոնալ և սոցիալական բարդ հարաբերություններ։
Գուդոլի աշխատանքն այս տարիների ընթացքում օգնել է պահպանել կարևորագույն էկոհամակարգեր, պաշտպանել անհետացող կենդանատեսակները։ Իր գործունեության ընթացքում նա մշտապես փորձել է մարդկանց ցույց տալ Երկիր մոլորակի վրա գոյություն ունեցող կյանքի տարբեր տեսակների փոխկապակցվածությունը։
2024 թվականին «Արմենպրես»-ը STARMUS փառատոնի շրջանակում լսել էր գլխավոր բանախոս Ջեյն Գուդոլի ելույթը, որի ժամանակ պրիմատոլոգը կրկին խոսել էր մարդկության միակ տունը՝ Երկիր մոլորակը պահպանելու կարևորության մասին։
«Մարդիկ ինձ հաճախ ասում են՝ Ջեյն, բայց ես միայն մեկն եմ, իսկ խնդիրը մեծ է, ի՞նչ կարող եմ միայնակ անել։ Մտածեք անապատների մասին։ Անձրևի մի կաթիլը ոչ մի փոփոխություն չի բերի, սակայն միլիարդավոր կաթիլները կարող են արթնացնել ավազի տակ գտնվող կյանքը, և անապատը կարող է նորից կյանքով լցվել։ Ահա, թե ինչ կարող են անել երիտասարդները։ Պարզապես պետք է հիշել՝ հավաքական կերպով մենք կարող ենք փոխել աշխարհը»,- նշել էր նա։
Նմանատիպ նյութեր
183629 դիտում
17:56 30-11-2020
Այս բաժնից
835 դիտում
20:11 28-10-2025
3910 դիտում
10:45 28-10-2025
1024 դիտում
22:38 27-10-2025
