1119 դիտում
21:52 22-04-2015
The Wall Street Journal-ը պատմում է Ցեղասպանությունից փրկված հայերի պատմությունները
Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին ընդառաջ ամերիկյան The Wall Street Journal պարբերականն անդրադարձել է թեմային՝ պատմելով Ցեղասպանությունից փրկված հայերի պատմությունները: Հոդվածը՝ զգալի կրճատումներով, ներկայացնում ենք ստորև.
Սարգիս Թեքե անունով ալեհեր թոշակառուն ապրում է թուրքական Կայսերի քաղաքում: Մեկ դար առաջ այս քաղաքի տնտեսական և մշակութային կյանքում գերակշռում էին հայերը. ժամանակին քաղաքում 40 հայկական եկեղեցի կար:
1915 թվականին Օսմանյան կայսրության նախաձեռնած 1.5 մլն հայերի սպանություններն ու բռնի տեղահանումները ստիպել էին Սարգիս Թեքեի ընտանիքին Կայսերիից հեռանալ Ստամբուլ, ապա Լիբանան, Կանադա և ԱՄՆ:
«Մտածում էի՝ ողջ կյանքս այստեղ եմ ապրելու և շատ թանկ եմ վճարել դրա համար: Ես կապրեմ այստեղ մինչ մահս»,- ասում է Կայսերի քաղաքի միակ հայը:
Այստեղից 250 մղոն հեռավորության վրա է գտնվում Դիարբեքիր քաղաքը, որտեղ ժամանակին նույնպես ծաղկում էր ապրում հայկական համայնքը: Երվանդ Բոստանջին հայկական ծագմամբ միակ մարդն է, որն ընդունել էր արտասահմանից վերադառնալու տեղի կառավարման մարմինների հրավերը:
Լոս Անջելեսում 2 տասնամյակ ապրելուց հետո պրն.Բոստանջին երկու տարի առաջ վերադարձել է քրդերով բնակեցված այս քաղաքը:
«Անցյալ տարի տեղի երգչախումբը կատարել է առաջին հայկական երգը: Շատ դրական քայլ է, սակայն համոզված եմ՝ այլևս ոչ ոք չի վերադառնա այստեղ: Մարդիկ իրենց կյանքն այլ տեղերում են կառուցել»,- ասում է պրն.Բոստանջին:
Այս տարվա ապրիլի 24-ին լրանում է օսմանյան իշխանության հրամանով Ստամբուլում՝ այն ժամանակվա Կոնստանդնուպոլսում, հայ մտավորականների և համայնքային ղեկավարների ձերբակալման 100-րդ տարելիցը: 1915 թվականի ավարտին փլուզվող կայսրության հայկական համայնքը գրեթե ոչնչացվել էր:
1915 թվականի սարսափներն ու թողած վերքերը դեռ կենդանի են ոչ միայն պրն. Թեքեի և պրն. Բոստանջու կյանքերում, այլև՝ աշխարհով մեկ սփռված բոլոր հայերի:
Թուրքիան դեռևս կտրականապես մերժում է այն ենթադրությունը, որ 1915 թվականին օսմանյան ուժերով իրականացրած գործողությունը ցեղասպանություն էր:
Այդ տարիների իրադարձությունները ցեղասպանություն են համարում ինչպես բազմաթիվ գիտնականներ, այնպես էլ ավելի քան 20 պետություններ, որոնք պաշտոնապես ճանաչել են Հայոց ցեղասպանությունը: Երբ անցյալ շաբաթ Ֆրանցիսկոս Պապն ու Եվրախորհրդարանը բարձրաձայնել էին իրենց համաձայնությունը, Անկարան, որպես բողոքի նշան, հետ էր կանչել Վատիկանում իր դեսպանին և մեղադրել Հռոմին հակաթուրքական դավադրության մեջ:
Ակնկալվում է, որ ուրբաթ օրը՝ ապրիլի 24-ին, Թուրքիայի կարևոր առևտրային գործընկեր և թուրքական ամենամեծ համայնքներից մեկի՝ Գերմանիայի խորհրդարանն առաջին անգամ պետք է ճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը:
Ոչնչացման եզրին կանգնած կայսրության իրականացրած կոտորածի հետևանքներն ավելի քան իմաստալից և պատմական են:
Թուրքիայի արևելյան և հարավային հատվածների հայկական համայնքներն այլևս գրեթե գոյություն չունեն: Թուրքերի և էթնիկ քրդերի գրաված հայկական գույքի ճակատագիրը դեռևս անորոշ է: Անկարան նույնիսկ դիվանագիտական հարաբերություններ չունի ներկայիս Հայաստանի Հանրապետության հետ:
Ինքնության հարցը նույնպես ամենաբարդերից մեկն է: Հայկական եկեղեցին քրիստոնեական հավատքի ամենահին և պատմական եկեղեցին է. գրեթե բոլոր հայերը քրիստոնյա են: Սակայն, 1915 թվականի հետապնդումներից փրկվելու նպատակով, շատ հայեր մահմեդականություն են ընդունել և սկսել ապրել թուրքերի պես:
Հարյուրավոր մահմեդական, ծպտյալ հայեր հրապարակավ ընդունել են իրենց ընտանեկան և քրիստոնեական արմատները հատկապես 2011 թվականին Դիարբեքիրի հայկական եկեղեցու վերաբացումից հետո:
Տասնյակ հազարավոր էթնիկ հայերը և Թուրքիայում մնացած նրանց ժառանգները դեռևս ապրում են ստվերում՝ չցանկանալով ընդունել իրենց ժառանգությունը կամ ամաչելով խտրականության վախից:
Պրն. Թեքեն այն քիչ հայերից է, որը հրաժարվում է թաքնվել կամ լքել երկիրը: Տղամարդն ասում է, որ մեծացել էր 1915 թվականի սպանությունների ստվերներում: 1915-ին Թեքեի ընտանիքի 30 անդամները սպանվել են մահվան երթերի ընթացքում: Նրա պապիկն օսմանյան բանակի լեյտենանտ էր և փրկվել էր միայն այն պատճառով, որ այդ ժամանակ կռվում էր ներկայիս Սիրիայի տարածքում: Վերադառնալով Կայսերի՝ հայտնաբերել էր, որ իր կնոջը գերեվարել էր մի թուրք սպա, ընտանիքի մնացած անդամներին ոչնչացրել էին, իսկ տունը՝ կողոպտել ու թալանել:
«Դպրոցում սովորելուս տարիներին կար ընդամենը երկու հայ և մենք միշտ կռիվների մեջ էինք: Նրանք ինձ գյավուր էին անվանում՝ անհավատ, և ասում, որ ընտանիքս ստիպված է հեռանալ», – պատմում է Թեքեն:
Մինչ հայերի մեծ մասը ճնշումներից խուսափելու համար մեկնում էր արտասահման, Թեքեն պայքարում էր: «Ես երդվել էի երբեք չլքել տունս», – ասում է նա:
«Այստեղ ամեն ինչ հայկական է: Մարդիկ չէին մտածում, որ մի օր կլքեն այս վայրը»: Սարգիս Թեքեն վերջին հայն էր, որ ականատեսն էր հայկական համայնքի՝ մահվանն առերեսվելուն, իսկ պրն. Բոստանջին դարձել էր հույսի նշույլ մեկ այլ թուրքական քաղաքում՝ հայկական ժառանգությունը վերակենդանացնելու իր ջանքերով:
Բոստանջին ստացել է Ուդի մականունը 12 լարանի երաժշտական գործիք՝ ուդ նվագելու համար: Ծնվել էր Դիարբեքիրում 1957 թվականին, նրա ընտանիքը 1915 թվականի կոտորածներից փրկվել է էթնիկ քուրդերի շնորհիվ: 1960-1970-ական թվականներին երկրում բարձրացած քաղաքական բռնությունների ալիքի պատճառով նրա ընտանիքը Դիարբեքիրից մեկնում է Ստամբուլ: Սակայն ստամբուլյան գիշերային ակումբներից մեկում հայկական երգ կատարելու համար մահվան սպառնալիքներ ստացած տղամարդը լքում է Թուրքիան և բնակություն հաստատում հարավային Կալիֆորնիայում:
55-ամյա Արմեն Դեմիրճյանը մեծացել էր որպես քուրդ: Արմենը, սակայն, վերջերս է իմացել իր հայկական արմատների և ինքնության մասին. քրդերը փրկել էին նրա հայ հորը բռնագաղթի ճանապարհին: Այժմ Արմենը պահակ է եկեղեցում և բոլորովին վերջերս սկսել է գործածել իր իրական ազգանունը՝ Դեմիրճյանը՝ Աբդուրահիմի փոխարեն:
«Ընտանիքս գաղտնի էր պահում այդ ամենը մեզ պաշտպանելու համար: Շատ էի շփոթվել, երբ իմացել էի հայական անցյալիս մասին… սակայն այժմ հպարտ եմ», – ասում է Դեմիրճյանը:
Նմանատիպ նյութեր
1309 դիտում
19:53 25-04-2015
The Wall Street Journal. Բունդեստագում Գերմանիան մոտ է հայերի հետ տեղի ունեցածը Ցեղասպանություն կոչելուն
29416 դիտում
15:10 14-01-2014
ԱՄՆ-ը և Ռուսաստանը վիճել են Սիրիայի հարցով համաժողովում Իրանի մասնակցության շուրջ. Wall Street Journal
Այս բաժնից
1213 դիտում
21:59 22-12-2024
Գյումրիում վառվել են գլխավոր տոնածառի լույսերը
1183 դիտում
17:10 22-12-2024
Արթիկի տարածաշրջանում թույլ ձյուն է տեղում
1009 դիտում
14:39 22-12-2024
Տիգրան Մկրտչյանը ներկա է գտնվել Հունաստանի ռազմական ակադեմիայի սաների երդման հանդիսավոր արարողությանը