«Գարդման-Շիրվան-Նախիջևան» համահայկական միության հայտարարությունը Կարսի պայմանագրի ստորագրման 102-ամյակի կապակցությամբ

 «Գարդման-Շիրվան-Նախիջևան» համահայկական միությունը հայտարարություն է տարածել Կարսի պայմանագրի ստորագրման 102-ամյակի կապակցությամբ։ «Արմենպրես»-ը ներկայացնում է հայտարարությունն ամբողջությամբ։

«102 տարի առաջ այս օրը՝ հոկտեմբերի 13-ին, կնքվեց Կարսի տխրահռչակ պայմանագիրը, որը ոչ այլ ինչ էր, եթե ոչ հայ ժողովրդի հավաքական իրավունքների և կամարտահայտման ամբողջական ոտնահարում։ Կարսի պայմանագրով և դրա շրջանակներում ընդունված կարգավորումներով Հայաստանից խլվեցին ոչ միայն Կարսի մարզն ու Սուրմալուի գավառը, այլև Նախիջևանը, որը ինքնավար հանրապետության կարգավիճակով անցավ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ՝ պայմանով, որ այն չի հանձնվելու մեկ այլ պետության՝ ենթադրելի է Հայաստանին։ Կարսի պայմանագրի իրավականությունը մինչ այսօր շարունակում է մնալ խնդրահարույց, քանի որ այն բխում է 1921թ․ Մոսկվայի ռուս-թուրքական պայմանագրի դրույթներից, որոնց ձևավորմանը Հայաստանը չի մասնակցել։ Հետևաբար, ամենապարզ բնութագրմամբ կարելի է ձևակերպել, որ Հայաստանի սահմաններն ու հայության ճակատագիրը որոշվել են առանց վերջինիս օրինական ներկայացուցիչների մասնակցության, ինչն ընդունելի և օրինական չէ միջազգային իրավունքի տեսակետից։

Կարսի պայմանագիրը, բացի տարածքային հսկայական կորուստներից, ունեցավ նաև խիստ բացասական հետևանքներ երկարաժամկետ հեռանկարում։ Պատմական հայկական տարածքի՝ Նախիջևանի հանձնումը Ադրբեջանին հանգեցրեց ոչ միայն այս տարածքի սիստեմատիկ և վերջնական հայաթափմանը, այլև հայկական մշակութային ժառանգության ոչնչացմանը ամենաբիրտ կերպով։ Սա համաշխարհային հոգևոր-մշակութային արժեքների նկատմամբ Ադրբեջանի համակարգային մոտեցման ամենավառ ցուցիչն է։ Ցավոք, պատմությունը լռեցվում է, երբ արթնանում է շահը։ Պատմական ցավալի փորձը ցույց է տալիս, որ ադրբեջանական վերահսկողության տակ հայտնված հայկականության ցանկացած դրսևորում անխուսափելիորեն ենթարկվում է ոչնչացման և խեղման։ Այսօր նախիջևանացման վտանգի տակ է Լեռնային Ղարաբաղի ողջ հայկական մշակութային միջավայրը։

Ուստի «Գարդման-Շիրվան-Նախիջևան» համահայկական միությունը կոչ է անում միջազգային հանրությանը գործնական քայլեր ձեռնարկել Լեռնային Ղարաբաղի հայության անխտիր բոլոր կորսված իրավունքների իրացումն ապահովելու ուղղությամբ: Մենք պահանջում ենք նաև հետամուտ լինել 1988-1992թթ․ պատմական Գարդմանից, Շիրվանից և Նախիջևանից բռնությամբ տեղահանված հայերի խնդիրներին՝ վերադարձի իրավունքից մինչև փոխհատուցում, որովհետև միայն արդարության անվիճահարույց վերականգումը կարող է երաշխիք լինել համաշխարհային կայուն և խաղաղ զարգացման համար»։